صعود به دماوند و صعود به ارتفاعات سالهاست که جدای از اینکه علاقه من است، شغل و حرفه من نیز شده است. تاکنون سرپرست تیم های مختلفی در صعود به دماوند از مسیر جنوبی و شمال شرقی بوده ام، همینطور تجربه سرپرستی در ارتفاع بالای 5000 متر کوه آرارات و تجربه سرپرستی در ارتفاع بالای 5000 متر هیمالیا در منطقه آناپورنا و منطقه اورست و تجربه کار کردن با افرادی که بعضا سابقه کوهنوردی و حضور قبلی در ارتفاع را نداشتند خیلی به من کمک کرده است تا افرادی که با من به این ارتفاعات سفر می کنند اگر شرایط آب و هوایی مشکل خاصی نداشته باشد خیلی راحت و بدون دردسرهای ارتفاع زدگی به این ارتفاعات صعود می کنند. در نوشته زیر به طور کامل تمام توصیه های لازم برای صعود قله دماوند را خواهم گفت، نکاتی که خدمتتان می گویم حاصل سالها تجربه کار با افراد مختلف در کوه های بالای 5000 متر در کشورهای مختلف است:

صعود گروه پرسیکا به سرپرستی بنده طی 4 روز از مسیر شمال شرقی به دماوند – 1401

هم هوایی، تغذیه، زمان بندی

مبدا صعود دماوند تقریبا در تمام مسیرهای اصلی آن در ارتفاع حدود 3000 متر است، محل های کمپ تقریبا در ارتفاع 4000 متر تا 4350 متر در مسیرهای اصلی این کوه است. سوال مهمی که باید از خودتان بپرسید این است؟ ارتفاع محل زندگیتان چقدر است؟ اگر در شهرهای شمالی یا جنوبی کشور زندگی می کنید یعنی در ارتفاع صفر زندگی می کنید و در همان نقطه شروع حدود 3000 متر بالاتر از ارتفاعی هستید که بدنتان و مغزتان با آن خو گرفته و احتمال وجود دارد که شما حتی در همان ابتدای صعود دماوند نیز ارتفاع زده شوید.

باورهای غلط زیادی در مورد ارتفاع زدگی وجود دارد و بسیاری افراد تئوری های اشتباه زیادی دارند، مثل خوردن نمک، لیمو، کشک و… که می خواهند ارتفاع زدگی را با آن درمان کنند. در ابتدا لازم است علائم ارتفاع زدگی که ناشی از بیماری حاد کوهستان یا Acute Mountain Sickness است را بدانید: خواب آلودگی، سرگیجه، بی اشتهایی، تهوع، سردرد، خستگی مفرط

نکته اول و مهم اینکه یادتان باشد ارتفاع زدگی 12 تا 24 ساعت بعد از حضور شما در ارتفاع بروز می کند، یعنی اگر در همان ابتدای کار حال خوشی ندارید دلیلش ارتفاع زدگی نیست اما اینگونه علائم ناخوشی، خود فرایندِ ارتفاع زدگی را تشدید می کند. پس همانطور که 12 تا 24 ساعت زمان طول می کشد تا علائم ارتفاع زدگی در شما بروز کند به همین میزان زمان نیاز است تا این علائم از بین بروند(معمولا تا بیش از 90% مواقع 24 ساعت بعد از بروز علائم به شرط اینکه ارتفاع زیاد نشود علائم از بین می رود و بدن به اصطلاح هم هوا می شود)

حال تصور کنید صبح زود شروع به کوهنوردی کرده اید و ظهر به محل کمپ رسیده اید، هرچه به زمان شب نزدیک می شویم علائم ارتفاع زدگی در حال بروز است. حال صبح روز بعد است، برنامه شما صعود به سمت قله است ولی هنوز علائم ارتفاع زدگی در شما وجود دارد و هرچه بیشتر ارتفاع می گیرید علائم بدتر می شود و حتی می تواند از بیماری حاد کوهستان(AMS) به فاز خطرناک خیز مغزی(HACE)برسد! این علائم برای آنهایی که ارتفاع محل زندگیشان زیر 1000 متر است سخت تر است! خب بگذارید بحث را پیچیده نکنم و به شکل نکته ای و سریع بایدها و نبایدهای هم هوایی و تغذیه در دماوند را به شما بگوییم، اگر به اینها گوش کنید احتمال بسیار کمی وجود دارد که ارتفاع زدگی مانع صعودتان شود. البته فراموش نکنید درصد خیلی بالایی از افراد در ساعاتی بعد از حضور در ارتفاع علائم ارتفاع زدگی را تجربه می کنند، ولی با انجام دادن و ندادن یکسری کارها این علائم از بین می رود و بدن شما با ارتفاع سازگار می شود:

1. به بدنتان فرصت دهید تا با ارتفاع سازگار شوید، هیچ گزینه ای جایگزین “زمان” نمی شود، این راز کوهنوردیست. هم هوایی به زمان نیاز دارد. اینکه شما کار دارید یا مرخصی ندارید و… توجیه است، قانون ساده است: بدن شما برای سازگاری با ارتفاع نیاز به زمان دارد، این زمان را با اضافه کردن تعداد روز پروسه صعود به بدنتان بدهید

2. صعود دو روزه بدترین برنامه ریزی صعود به دماوند و صعود چهار روزه بهترین برنامه ریزی صعود به دماوند است، شخصا افراد آماتور را فقط در 4 روز به دماوند می برم و هرگز در تعداد روز کمتری این کار را نخواهم کرد، در پروسه چهار روزه جادوی زمان و هم هوایی را خواهید دید

3. برای سازگاری بدنتان با ارتفاع، سرعت صعود بسیار مهم است. مسابقه ای در کار نیست با سرعت بسیار آرام و با فشار کم تا کمپ صعود کنید، آهسته و پیوسته و نگذارید ریتم ضربان قلبتان از یک آهنگ منظم خارج شود، مثلا به یکباره سریع بالا رفتن از شیب و بالا رفتنِ ناگهانی ضربان قلب یک سَم در ارتفاع است و ریسک بالای ارتفاع زدگی در پی دارد

4. با کوله سبک صعود کنید این بسیار مهم است، بله قاطرهای دماوند گناه دارند ولی زمان، هزینه و سلامتی خودتان اهمیت بیشتری دارد که اگر ارتفاع زده شوید ممکن است آنها را از دست دهید. کوله کشی کردن در دماوند ریسک ارتفاع زدگی را بسیار افزایش می دهد، اکیدا از انجام اینکار خودداری کنید و با کوله سبک و سرعت آهسته صعود کنید

5. بعد از رسیدن به کمپ نیازی نیست که برای هم هوایی صعود کنید، در واقع استراحت کردن در کمپ به هم هوایی شما بیشتر کمک می کند تا افزایش ارتفاع. افزایش ارتفاع زمانی کارساز است که شما یک روز را جداگانه به این کار اختصاص دهید(مانند کاری که در فرایند صعود 4 روزه انجام می دهم) و زمانی موثر است که حداقل 300 و حداکثر 400 متر از محل کمپ صعود کنید و بین یک تا سه ساعت را آنجا بمانید و سپس به پایین برگردید، پس نیم ساعت بالاتر رفتن از کمپ فقط شما را خسته تر می کند

6. بعد از رسیدن به کمپ و برپایی چادر هرگز به داخل چادر نروید و نخوابید، این نکته بسیار بسیار مهم است. خوابیدن در ارتفاع آنهم زمانی که بدن شما تازه به ارتفاع رسیده ریسک ارتفاع زدگی را بسیار زیاد می کند. در هنگام خواب و استراحت مطلق ضربان قلب کند، ریتم تنفس کند و خون رسانی و اکسیژن رسانی به اندام ها کمتر انجام می شود. نفرات گروه را در یک نقطه جمع کنید و بگویید و بخندید و معاشرت کنید، هم خوش می گذرد و هم به سازگاری شما با ارتفاع کمک می کند

7. تغذیه بسیار مهم است، برای هم هوا شدن باید هیدراته و کربوهیدراته بمانید، از روز قبلِ شروع کوهنوردی در منزلتان آب کافی بنوشید و غذاهای مبتنی بر کربوهیدرات به شکل کم چرب مصرف کنید. اگر بدن شما کم آب باشد در چشم بر هم زدنی ارتفاع زده می شوید و اگر غذای چرب، حجیم و سنگین بخورید نیز این اتفاق میافتند. شب صعود نیز سبک ترین غذاهای ممکن را بخورید

8. آنجا ارتفاع است، بالای 4000 متر پس فکر کنم بدیهی باشد که نباید در آن ارتفاع سیگار بکشید!

9. مصرف کافئین را مدیریت کنید، کافئین خاصیت دیورکتیک دارد و باعث کم آبی بدن شما می شود، آب بهترین نوشیدنی است و چای و قهوه را کم و با احتیاط مصرف کنید. فراموش نکنید در حالت عادی معمولا اکثر افزاد در ارتفاع بدخواب می شوند پس غروب به بعد کافئین مصرف نکنید

10. مصرف نوشیدنی های الکلی نیز باعث افت قند خون می شود و حتی باعث کاهش هشیاری شما، خاصیت دیورکتیک آن نیز باعث کم آبی بدن می شود، مصرف آن تا قبل از برگشت از ارتفاع توصیه نمی شود

یک باور غلط وجود دارد که صبح زود گوگرد در دماوند نیست پس خیلی از تیم ها ساعت 12 شب تا 2 حرکت می کنند، واقعا نیازی به اینکار نیست. سرمای صبح می تواند باعث تخلیه انرژی شود، تاریکی نیز ممکن است باعث گم کردن مسیر شود. 3:30 تا 4:30 صبح بهترین زمان شروع صعود به قله دماوند از محل کمپ است، در یک سرعت نرمال باید بین 11 صبح تا 14 ظهر قله باشید و سپس تا قبل از تاریکی هوا در کمپ خواهید بود(زمانبندی ها برای صعود تابستان است). زیر قله جهت گوگرد را شناسایی کنید و از جهت مقابل آن را دور بزنید. هرگز برای فرار از گوگرد ماسک نزنید چراکه اکسیژن در حالت عادی هم آنجا کم است و نگذارید راه تنفستان با ماسک مسدود شود، گذاشتن سیر و پیاز روی صورت هم یک باور غلط و ناکارآمد است، فقط کافیست گوگرد را دور بزنید.

اگر هوا خوب نبود در هر ارتفاعی که بودید به پایین برگردید، فراموش نکنید سالانه چندین نفر در دماوند فوت می کنند

اگر صبح صعود و یا هر لحظه ای علائم ارتفاع زدگی داشتید برگردید و یا صعود نکنید چراکه بالاتر بروید شرایط بدتر می شود(خواب آلودگی، گیجی، تهوع، استفراغ، سردرد و بی اشتهایی)

سایر نکات مهم:

• هرگز با گروه های بزرگ وارد دماوند نشوید، دماوند کوه پرچالشی است به ده ها آمار مرگ و مصدومیت در طی هر سال نگاه کنید. پس گروه بزرگ نمی تواند به شما سرویس دهد، سرپرست نمی تواند حواسش به تک تک افراد باشد و… . برای سلامتی خودتان که مهم ترین دارایی خودتان است ارزش قائل شوید

• دماوند کوه راحتی نیست، گول فضای مجازی را نخورید، آنجا نزدیک به 6000 متر است! حتی در تابستان شما فاکتور ارتفاع را دارید و همینطور سرما و مسافت و اختلاف ارتفاع 2600 متری مبدا تا قله و بعضا اختلاف ارتفاع بیش از 5000 متر محل زندگی تا نوک قله. پس اگر می خواهید به دماوند بروید یادتان باشد که صعودی چالش انگیز است و از نظر ذهنی و جسمی آماده این موضوع باشید.

• حتما با راهنمای با تجربه به دماوند بروید، راهنمای با تجربه متفاوت از کوهنورد با تجربه است. با کسی بروید که تجربه راهنمایی و سرپرستی افراد در ارتفاع را داشته باشید نه فقط تجربه بودن در ارتفاع را داشته باشد

• در تمام فصول دماوند نیاز به کاپشن پر و دو لایه دستکش قوی دارد، کلاه زمستانی گرم، کاپشن تنفسی ضد باد، کاپشن پلار، کفش خوب و لوازمی از این دست در تمام طول سال برای صعود دماوند نیاز است

• فراموش نکنید وقتی به قله رسیدید هنوز سخت ترین بخش کار یعنی برگشت باقی است، حوادث و مرگ ها عموما در همین برگشت است پس با 100% توان خود صعود نکنید و برای برگشت نیز توان و انرژی و وقت کافی بگذارید

• در فصول شلوغ زنان بهتر است برای راحتی و صرفه جویی در انرژی از ابزار ادرار بانوان استفاده کنند تا بتوانند سرپا ادرار کنند و نیاز به دور شدن زیاد از گروه و مسیر نداشته باشند

از مسیر لذت ببرید، صعود یک فرایند است که رسیدن به قله فقط یک قسمت آن است

امیدوارم مطلب فوق به کارتان بیاید و صعود خوبی را در پیش داشته باشید، فراموش نکنید که به طبیعت احترام بگذارید و دماوند را فقط به یک تکه تابلوی فلزی سر قله خلاصه نکنید!